همایش «هزینه‌ها و شیوه‌های تامین سرمایه» به همت معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی سازمان سینمایی و با همکاری خانه سینما روز دوشنبه 30 تیر 1404 برگزار شد. روابط عمومی خانه سینما به نقل از اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی، در پنل فیلمسازی هنری همایش «هزینه‌ها و شیوه‌های تامین سرمایه فیلمسازی در ایران» مطرح شد: هدف فیلم هنری، تاثیرگذاری فرهنگی است در ابتدا حسین یزدانشناس، دبیر همایش گفت: در سینمای ایران می‌توانیم با قدری اغماض سه جریان عمده را از نظر نوع تأمین سرمایه و میزان هزینه تولید تشخیص دهیم: فیلمسازی هنری، فیلمسازی تجاری و فیلمسازی حمایتی. در این همایش از صاحب‌نظران دعوت کرده‌ایم تا درباره شیوه‌های تأمین سرمایه و هزینه‌های تولید در این سه نوع فیلمسازی سخن بگویند. در ادامه وی از مجید برزگر، علیرضا قاسم‌خان و سعید بشیری دعوت کرد تا برای برگزاری پنل اول با موضوع «فیلمسازی هنری» به روی سن بیایند. مجید برزگر کارگردان و تهیه کننده سینما گفت: سینمایی که بیش از صنعت به زیبایی‌شناسی، گسترش فرهنگ و زبان توجه می‌کند، سینمای هنری است و از این منظر فعالیت در این سینما و کمک به گسترش آن دیگر فقط یک دغدغه و امر شخصی نیست و یک نگاه ملی را می‌طلبد. وی با اشاره به اینکه سینمای هنری در همه جای دنیا مانند سینمای بدنه و سرگرمی ستوده نیست ادامه داد: به همین دلیل تامین سرمایه برای چنین فیلم‌هایی در دنیا چالش‌ها و سختی‌های بسیاری دارد. زیرا بازار و بیشتر سرمایه‌گذاران بخش خصوصی وارد چنین سینمایی نمی‌شوند. برزگر عنوان کرد : آثار هنری شاید پرمخاطب نباشند اما قطعا بی‌مخاطب نیز نیستند و بسیار تأثیرگذارند. برای اثبات این ادعا نمونه‌های بسیاری وجود دارد. به طور مثال، وقتی امروز فیلمی مانند «غریبه و مه» اثر درخشان بهرام بیضایی بیش از 50 سال همچنان به نمایش درمی‌آید و مخاطب دارد نشان می‌دهد که این فیلم‌ها اثرگذار هستند؛ درحالیکه این فیلم در زمان خود از نظر تجاری موفق نبود. سینمای هنری نگاه ملی می‌طلبد​ وی با اشاره به تاریخچه سینمای هنری در ایران افزود: نگاهی به آثار اثرگذار هنری در بیش از 50 سال گذشته نشان می‌دهد که تصمیمات و رفتار مدیران فرهنگی بسیار تاثیرگذار است و مهمترین تصمیم این است که سینماگران را آزاد بگذارند تا در سینما فکر، تولید کنند؛ زیرا بعد از دهه‌ها آنچه در فکر و ذهن مخاطبان و علاقه‌مندان سینمای ایران می‌ماند فیلم‌هایی است که در پس آن، تولید فکر و اندیشه وجود داشته است و به همین دلیل سینمای ایران را در جهان همچنان با فیلم‌هایی مانند دونده، خانه دوست کجاست، باشو غریبه‌ای کوچک می‌شناسند. برزگر اهمیت دادن به سینمای هنری و مستقل را مانند مراقبت از یک اثر نویسنده به مدت 17 سال با هدف نگارش یک رمان اثرگذار برشمرد و افزود: توجه کردن به سینمای هنری از سوی مدیران فرهنگی برابر با اهمیت دادن به شعر، زبان و ادبیات است و نباید چنین سینمایی را با متر و معیار اقتصادی و بازار سنجید. وی با اشاره به اینکه بازگشت سرمایه و پرفروش بودن در سینمای هنری هدف نیست، بیان کرد: این نگاه که بگوییم چون امروز بازار نیازی به فیلم هنری ندارد پس آن را تولید نکنیم، نگاه غلطی است، زیرا هدف فیلم هنری تاثیرگذاری فرهنگی است نه فقط کسب درآمد. برزگر در ادامه با برشمردن بعضی تجربه‌های خود در تأمین سرمایه فیلم‌هایی که ساخته مانند تأمین مالی جمعی (crowdfunding) و سرمایه‌های شخصی، طراحی صندوق‌هایی با مشارکت دولت و بخش خصوصی برای حمایت از فیلمسازی را پیشنهاد داد. وی از مرکز ملی سینما و تصویر متحرک فرانسه (CNC) به عنوان نمونه‌ای موفق از حمایت‌های دولتی از سینما در جهان یاد کرد. مجید برزگر در پاسخ به سوالی درباره هزینه‌های فیلمسازی، گفت فیلم پرویز در سال 1391 با کمتر از 100 میلیون تومان ساخته شد و اگر بنا باشد با همان شرایط امروز دوباره ساخته شود، بیشتر از سه میلیارد تومان هزینه خواهد داشت. در سینمای هنری رفاقت حرف اول را می‌زند در ادامه سعید بشیری تهیه‌کننده سینما نیز گفت: از نظر من سینمای هنری، هنری مستقل سینمایی است که شخصی ساخته می‌شود و مهمترین ویژگی این نوع از سینما کم‌هزینه بودن آن است و من معتقدم بین فیلم مستقل و سینمای مستقل تفاوت‌های زیادی وجود دارد. فیلم مستقل یعنی فیلم کارگردان که سرمایه زیادی ندارد اما سینمای مستقل سینمایی است که فیلمساز آگاهانه آن را می‌سازد. وی با بیان اینکه سینمای مستقل اشتراکاتی با فیلم‌های مستقل در هزینه‌کرد دارد، بیان داشت: ویژگی سینمای مستقل این است که از ابزار و تجهیزات ساده استفاده می‌کند، از نورپردازی‌های حجیم استفاده نمی‌کند، همه چیز سر صحنه اتفاق می‌افتد، تعداد عوامل کم هستند و در این نوع سینما دستمزدها به خاطر رفاقت پایین است و رفاقت حرف اول را می‌زند. در سینمای هنری همچنین از دکور و لوکیشن‌های عجیب استفاده نمی‌کنند و به دنبال سوپراستار نمی‌روند. تهیه کننده «دشت خاموش» با بیان اینکه در سینمای هنری، احتمال بازگشت سرمایه بسیار کم است، افزود: در همه جای دنیا دولت راهکاری برای حمایت از این نوع سینما پیدا می‌کند اما در کشور ما هنوز چنین اتفاقی نیفتاده است. بشیری با اشاره به تجربه خودش برای گرفتن حمایت از مرکز ملی سینما و تصویر متحرک فرانسه، سازوکار دریافت حمایت از این نهاد را تشریح کرد و در پاسخ به اینکه سرمایه فیلم اول خود را چگونه تأمین کرده گفت با استفاده از چهار یا پنج وام بانکی و فروش طلاهای همسرش این فیلم را ساخته است. اندیشه ورزی، شاخصه اصلی فیلم‌های هنری است علیرضا قاسم‌خان تهیه‌کننده، مدرس و پژوهشگر سینما نیز بیان داشت: وقتی از سینمای هنری حرف می‌زنیم در واقع صحبت از هنر می‌کنیم. امسال 20 سال از سینمای کیارستمی گذشته است اما هیچ وقت سینمای او را از منظر اقتصادی مورد بحث قرار نداده‌اند. وی با بیان اینکه سینمای هنری تلقی خود را از جهان، انسان و واقعیت بیان می‌کند، ادامه داد: ویژگی اصلی فیلم‌های هنری اندیشه‌ورزی آنها است و اگر اندیشه را از آنها بگیریم رو به نابودی می‌رود. قاسم‌خان با بیان اینکه فیلم‌های هنری حاوی ارزش‌های خاصی هستند، بیان داشت: اگر ویژگی اصلی سینمای هنری را جهان به معنای عام خود بدانیم باید نگاه کنیم که جهان به کدام سو می‌رود و فیلمساز با اثرش به کدام سو رفته است. همان طور که می‌دانید آدم‌های جدید با اندیشه‌های نو وارد سینما می‌شوند و می‌توانند در سینمای هنری ورود پیدا کنند و موثر باشند. حال سوال این است که سینمای هنری در جوامع چگونه خلق معنا می‌کند و باید دید این سینما چگونه می‌تواند به حیات خود ادامه بدهد. وی خاطرنشان کرد: ساختن فیلم، خلق معنا است. در سینمای هنری فیلمی که ساخته می‌شود متن باز است. مانند فیلم «هامون» ساخته زنده‌یاد داریوش مهرجویی که هنوز توسط علاقه‌مندان به سینما دیده می‌شود و حتی منجر به راه‌اندازی انجمن هامون شده است که از دوست‌داران این فیلم تشکیل شده است. این مدرس سینما ادامه داد: متاسفانه گاهی رفتار قیم‌مابانه درباره فیلم‌ها می‌بینیم. در حالی که ما با جهانی که در فیلم می‌سازیم، زندگی می‌کنیم. وی با بیان اینکه اگر نو آوری را حذف کنیم حیات سینمای ایران ادامه پیدا نمی‌کند، گفت: از سال 1318 که نظامنامه سینمایی تشکیل شد درست از همان زمان قیمومیت در سینمای ایران به وجود آمد. ​وی ادامه داد: ساختار اقتصاد سینمای ایران شامل تولید، توزیع، اکران و مصرف فیلم است، خاطرنشان کرد: یکی از مولفه‌های مهم برای کمک به فیلم اولی‌ها، صندوق های حمایتی است که درواقع موتور حرکت فیلمسازی است اما به شرطی که تبدیل به رانت نشود. در بخش دوم همایش «هزینه‌ها و شیوه‌های تامین سرمایه فیلمسازی در ایران» مطرح شد: سینمای بخش خصوصی در وضعیت مخاطره‌آمیزی قرار دارد در ابتدای پنل دوم فیلمسازی تجاری، حسین یزدانشناس دبیر همایش «هزینه‌ها و شیوه‌های تامین سرمایه فیلمسازی در ایران» با بیان اینکه فیلمسازی تجاری همان طور که از اسمش برمی‌آید به دنبال کسب سود از طریق پاسخ به نیاز مردم به سرگرمی یا به اصطلاح گریزخواهی (Escapism) است، گفت: فیلمسازی تجاری، جریان اصلی فیلمسازی در جهان است و این نوع فیلمسازی است که با کشاندن مخاطب انبوه به سالن‌های سینما، صنعت سینما را سر پا نگه داشته است. وی ادامه داد: فیلم‌های تجاری بر خلاف فیلم‌های مستقل که هویت خود را از نگاه مؤلفشان به جهان می‌گیرند، هویتشان را از توجهشان به نیاز مخاطب به دست می‌آورند و گاه چنان در جهت دنباله‌روی از مخاطب افراط می‌کنند که به ورطة تکرار و کلیشه می‌افتند و ارزش‌های هنری و خلاقانه را فدای فروش می‌کنند. مخاطب این فیلم‌ها وسیع‌اند و سازندگان آنها معمولاً توجهی به موفقیت در جشنواره‌های داخلی یا خارجی ندارند. یزدانشناس در ادامه از سعید خانی، مسعود اطیابی، مجید شیخ‌انصاری و سیدمصطفی احمدی دعوت کرد تا برای شروع پنل دوم به روی سن بیایند. فیلمسازی تجاری در ایران به مدل اقتصادی نزدیکتر است دکتر مجید شیخ‌انصاری با برشمردن انواع فیلمسازی گفت: فیلمسازی تجاری در ایران به مدل اقتصادی نزدیکتر است. تفاوتی که در مدل‌های فیلمسازی وجود دارد در شکل تأمین هزینه و نوع مصرف کردن هزینه است. رفتار اقتصادی فیلمسازی حرفه‌‌ای با رفتار فیلمسازی هنری متفاوت است و متغیری مثل درآمد را نمی‌توان به تنهایی برای سنجش موفقیت فیلم‌ها مبنا قرار داد. فیلمسازی مستقل معمولاً بیانگراست یعنی فیلمساز با ساختن فیلم نظرش را درباره جهان بیان می‌کند؛ در حالی که فیلمسازی تجاری در پی ایجاد سرگرمی است. شیخ‌انصاری به تفکیک میان نقدینگی و هزینه به عنوان یک ضرورت در فیلمسازی اشاره کرد و گفت: تولید فیلمی که برای مثال صد میلیارد تومان هزینه دارد، نیاز به صد میلیارد تومان نقدینگی ندارد. یک تهیه کننده خوب باید مدیریت نقدینگی داشته باشد نه فقط مدیریت هزینه. اگر با گدایی فیلم بسازید، باید برای دیدنش هم گدایی کنید مسعود اطیابی کارگردان سینما گفت: یکی از اساسی‌ترین موضوعات درباره فیلم‌ها بحث بودجه است و قطعا بدون تبلیغات و بازاریابی فیلم موفق نمی‌شود و اگر کسی می‌خواهد وارد فیلمسازی شود باید قدرت مدیریت سرمایه را داشته باشد. وی با اشاره به اینکه فیلم‌هایش با صد میلیارد تومان هزینه ساخته می‌شود، ادامه داد: معمولا تهیه‌کننده در پیش‌تولید باید 15 درصد هزینه کند و در فیلم‌های حرفه‌ای قطعا بدون هزینه نمی‌توانید فیلم بسازید. برنامه‌ریزی تولید و انتخاب بازیگر در پیش‌تولید انجام می‌شود و تولید بخش دوم است که پنجاه درصد در این بخش هزینه می‌شود و شامل دستمزد عوامل، بازیگران و فیلمبرداری است که البته بنا به حضور بازیگران کمی هزینه‌های این مرحله متفاوت است و ممکن است تا پنج درصد تغییر کند. حدود ده درصد از هزینه به مرحله پس‌تولید تعلق دارد و 25 درصد باید صرف تبلیغات فیلم شود و این مرحله در موفقیت فیلم بسیار مهم است. وی با اشاره به روش‌های تامین سرمایه فیلم‌ها نیز گفت: تأمین سرمایه زیرکانه‌ترین کار یک تهیه‌کننده است و همانطور که می‌دانید منابع برای فیلمسازی زیاد است. درواقع دو نوع سرمایه‌گذار داریم؛ سرمایه گذاری که سود خود را می‌گیرد و در هیچ کاری دخالت نمی‌کند و سرمایه‌گذاری که در کار تولید فیلم دخالت می‌کند و دوست و آشناهایش را به عنوان بازیگر یا عوامل معرفی می‌کند. برای تهیه‌کننده، سرمایه‌گذار نوع دوم بهتر است زیرا در این شیوه سرمایه‌گذار در ریسک سهیم می‌شود. اطیابی تاکید کرد: دولت باید از سینمای جریان اصلی حمایت کند با ایجاد زیرساخت‌هایی مثل سالن سینما و استودیوهای فنی مجهز به دانش روز، مشارکت در آموزش دادن سینماگران با فرستادن آنها به ورکشاپ‌های بین‌امللی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی با استفاده از ظرفیت داخلی، دادن وام‌های کم‌بهره، جبران کسری قیمت بلیت سینما که باید 500 هزار تومان باشد و الان 100 هزار تومان است و تهیه‌کنندگان سینما دارند این فاصله را از جیب می‌دهند. دولت همچنین باید در پروژه‌های خاص و بزرگ مانند ساختن رستم و سهراب به کمک بخش خصوصی بیاید. وی با بیان اینکه دستمزد بازیگران، عوامل، و ... در سینمای ایران پایین است، ادامه داد: سینما باید آن قدر قوی باشد که یک کارگردان اگر یک سال کار می‌کند سه سال نیازی به ساختن فیلم نداشته باشد. وی تأکید کرد: باید در سینما هزینه کنید تا درآمد داشته باشید، فیلم را اگر با گدایی بسازید باید از مردم گدایی کنید تا آن را ببینند. امروز پلتفرم‌ها رقیب جدی سینما هستند سعید خانی تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما نیز گفت: ما به عنوان تهیه‌کننده باید پیش‌تولیدها را طولانی‌تر در نظر بگیریم تا تعداد جلسات فیلمبرداری کمتر شود چون هر روز فیلمبرداری هزینه‌ای حدود 300 میلیون تومان دارد. وی ادامه داد: قبلاً 70 درصد هزینه دستمزدها متعلق به عوامل بود و 30 درصد بازیگران ولی امروز برعکس شده است. هزینه یک فیلم بعد از فروش باز نمی‌گردد؛ مثلا برای فیلم «رها» حدود 28 درصد هزینه ساخت فیلم از فروش آن بازگشت و برای فیلم «زن بچه» هم که پخش آن را دفتر من به عهده دارد، تخمین ما رقمی حدود 25 درصد است. وی ادامه داد: متاسفانه شیوه‌های تولید فیلم در ایران متعلق به دهه ۶۰ و ۷۰ است و به‌روز رسانی نشده است. وی با بیان اینکه در بخش دولتی فیلم خوب ساختن مهم نیست، ادامه داد: در سینمای ایران برخی فیلمسازان، دوست دارند زمان فیلمبرداری را طولانی کنند زیرا این امر را برای خود یک امتیاز می‌دانند در صورتی‌که به جای اینکه تولید و فیلمبرداری طولانی شود، باید پیش‌تولید فیلم کامل باشد. خانی با بیان اینکه سینما به هیچ وجه با شبکه نمایش خانگی نمی‌تواند رقابت کند، بیان داشت: شرایط فعلی سینما خوب نیست، حتی در شرایط جنگ پلتفرم‌ها سود خوبی داشتند زیرا مردم در خانه فیلم می‌دیدند. امروز بخش خصوصی در مخاطره است زیرا هزینه بازیگرها بسیار بالا رفته و پلتفرم‌ها رقیب جدی سینما شده‌اند. این پخش‌کننده سینما با بیان اینکه ساخت فیلم در بخش خصوصی ریسک بالایی دارد، گفت: باید طوری فیلم ساخت که هزینه‌های تولید پایین بیاید. اگر می‌خواهیم فیلم بسازیم، پیش‌تولید را جدی بگیریم و باید طوری فیلم بسازیم تا اصل پول برگردد. نکته مهم دیگر این است که برای ساختن فیلم از پخش‌کنندگان مشورت بگیرید تا به شما بگوید آیا این فیلمی که می‌خواهید بسازید موفق می‌شود یا نه. پیشنهاد من این است که یک پخش‌کننده در شورای پروانه ساخت حضور داشته باشد. خانی درباره موضوعات فیلم‌ها خاطرنشان کرد: من معتقدم باید براساس فضای فعلی جامعه فیلم بسازیم و تلاش کنیم سرمایه در سینما باقی بماند. از پارسال تا الان پخش ۵۰ فیلم را قبول نکردم چون فیلم‌های ضعیفی بودند. فیلم را باید برای پرده سینما ساخت متاسفانه برخی فیلم‌ها آنقدر ضعیف هستند که حتی به برای اکران آنلاین نیز مناسب نیستند. سعید خانی نقش دولت در پشتیبانی حقوقی از سینما را حیاتی خواند و گفت شبکه‌های ماهواره‌ای به محض اینکه فیلم‌ها و سریال‌ها در شبکه نمایش خانگی پخش می‌شوند، آنها را برمی‌دارند و پخش می‌کنند و پیگیری‌های ما به جایی نرسیده است چون قانون کپی‌رایت در کشور ما وجود ندارد و هر کدام از این پلتفرم‌های ایرانی هم فیلم‌ها و سریال‌های روز جهان را بدون پرداخت کپی‌رایت پخش می‌کنند. این تهیه‌کننده سینما در پاسخ به سوالی درباره هزینه تولید فیلم در ایران: هزینه فیلم رها را حدود 15 میلیارد تومان عنوان کرد و گفت با مشارکت دادن بازیگران در فروش فیلم، بخشی از هزینه تولید را تأمین کرده است. در ادامه سیدمصطفی احمدی تهیه کننده سینما در سخنان کوتاهی درباره هزینه فیلم‌ها گفت: هزینه فیلم سینمایی صبحانه با زرافه ها بین 25 تا 30 میلیارد بوده است و هزینه فیلم بی بدن ۲۸ میلیارد تومان بود که ۱۴ میلیارد آن را خودم و ۱۴ میلیارد آن را موسسه تصویر شهر تقبل کرد و خداروشکر بی‌بدن موفق شد هزینه خود را برگرداند و تصویر شهر توانست در فیلم‌های دیگری سرمایه‌گذاری کند. احمدی در پایان خاطرنشان کرد: من سرمایه گذار فیلم سینمایی ساعت پنج عصر ساخته مهران مدیری نیز بودم که توانست سرمایه خود را در زمان فروش بازگرداند و فیلم درخت گردو را هم با هزینه شخصی ساختم که هرچند سود اقتصادی نداشت ولی تجربه‌های بسیار خوبی نصیبم کرد. کسانی که در جریان پروژه درخت گردو قرار می‌گرفتند باورشان نمی‌شد که این فیلم تماماً در بخش خصوصی تهیه شده است و دنبال ارتباط ما با نهادهای دولتی می‌گشتند. سیدمصطفی احمدی سخنان خود را به اختصار بیان کرد و ترجیح داد بیشتر وقت خود را در اختیار حاضران برای بحث و تبادل نظر قرار دهد. در این همایش افرادی همچون: رائد فریدزاده، علی دهکردی، امیر اثباتی، لادن طاهری، علیرضا حسینی، فریبا کوثری، مسعود نجفی، محمدحسین فرج، احمد امینی، علی روئین‌تن، محمدرضا عرب، اصغر پورهاجریان، رسول بابارضا، سهیل موفق، محمدعلی حسین نژاد، سید امیر سیدزاده و ... حضور داشتند.